Hei mahi pānui 13-4

Tēnā, pānuitia te kōrero e whai iho nei, ā, whakautua ngā pātai hoki.

He kōrero tēnei mō te Hāhi Rātana.

E ai ki ngā kōrero i tīmata te Hāhi Rātana i te tau 1920, engari i te tau 1925 i rēhitatia te Hāhi Rātana. Nā Tahupotiki Wiremu Rātana nō Ngāti Apa, tēnei hāhi i tīmata. I whānau ia i te 25 o Kohitātea i te tau 1876 i Te Kawau, e tata ana ki Te Ara-taumaihi (Bulls). Ahakoa, i kite tana wahine he tangata whai mana ia i te tau 1912, kāore a Rātana i paku whakaatu i tētehi pūkenga pērā rawa tae noa ki te tau 1918. I te 8 o te mārama o Whiringa ā Rangi kua whakaputa tētehi kapua mai i te tai rāwhiti kia pātuki i a Rātana, ā, ka rehu ai. Nāwai rā ka oho ake, i taua wā i kī mai ia kua kite ia i te Atua, ā, e kīia ana ko Rātana te māngai mō te Atua. Kāore i roa, kua huakina tōna whare me ōna whenua ki te hāpai i tēnei kaupapa, ā, kei reira tonu te pā o Rātana i ēnei rā nei. Ko tēnei hāhi te pōtiki o ngā hāhi Māori rongonui, ko te Hauhau arā Paimārire te mātāmua, whai muri a te Ringatū, ā, tae noa mai ki a Rātana. Ahakoa i tīmata tēnei hāhi kia ātete te mahi nanakia a te Pākehā i aua rā, e kīia nei ko te rerekētanga o tēnei hāhi, ko te kaihautū, arā, ko Rātana, tētehi tōhunga.

I kite te nuinga i ōna pūkenga i te wā e māuiui ana tana tamaiti, i whakaora ia i a ia anō. Nā tēnei karere, i piki haere ngā tāngata i whai i tēnei hāhi, ko ngā ‘mōrehu’ te ingoa o aua tāngata. Ko ngā taputapu pērā i ngā tokotoko, i ngā rākau āwhina, i ngā mōwhiti, i ngā pātara rongoā hoki ngā taputapu hei tautoko i te tūturutanga o ōna pūkenga whakaora, ko aua mea te whakatinanatanga o ngā tāngata kua whakaoratia. Ka taea tonutia ēnei taputapu te kite i roto i te whare taonga i te pā o Rātana. Ko te tino tohu o te Hāhi Rātana, ko tētehi whakakai pine o tētehi whetū me te marama. E rima ngā pito o te whetū nei, he kikorangi, he mā, he whero, he pāpura, he māwhero hoki ngā kara. He whakatinanatanga aua kara i te Matua, i te Tama, i te Wairua Tapu, i te Anahera Pono, i te Māngai hoki, ko tērā te rārangi mai i te rangi tūhāhā tae noa ki te tangata.

I mate a Tahupōtiki Wiremu Rātana i te tau 1939.