Exercise One

He kōrero atu anō – He kīwaha. He

He kōrero atu anō – He kīwaha.

Anei ētahi atu anō kīwaha hei whakamahinga māu. Ko te tino pūtake o ēnei kīwaha, he kōrero hei akiaki, hei whakatenatena rānei i te tangata i roto i āna mahi.

Karawhiua!

Ko te tikanga o tēnei kīwaha, he karanga ki te tangata kia whakapau i ōna kaha katoa i roto i tāna e mahi ana.

Hei tauira:

Kia kaha te oma, e Pita. Karawhiua!
Run hard, Peter. Give it all you’ve got!

Tirohia ēnei tauira e whakamahia ana te kīwaha nei.

Ka pai, e Pita. I kite au i a koe e karawhiua ana!
Very good, Peter. I saw you giving it everything!

Me karawhiu!
Give it everything you’ve got!

Pānuitia ngā kōrero e whai ake nei e pā ana ki ētahi kīwaha. Ki ōu whakaaro, he aha te kīwaha e kōrerohia ake nei? Kua whoatu ētahi kōwhiringa hei āwhina i a koe. Tohua te kōwhiringa tika, tēnā pāwhiritia te pātene kia kite mehemea kua tika koe.

Don’t forget to use commas, question marks, and fullstops and macrons where appropriate (ā,ē,ī,ō, and ū).

He momo kōrero tēnei, tērā pea ki te kī ake koe, ‘Well, well! You don’t say! Really! Indeed!’ He aha tā te Māori? Kei te āhua o tō whakapuaki, o tō whakahua, kitea ai i tōna whakapākehātanga.

I konā kua kōrerohia te āhua o te whakahē a tētahi tangata i tētahi mea e mahia ana. Mehemea kei te kōrerorero kōrua, kei te whakatakoto haere koe i tētahi whakaaro, kua kī mai tō hoa ki a koe - ????? – I konā kua titiro koe ki ngā kupu i homai ai ki a koe, kua whakatakotohia mai ki a koe, i whiua mai ai ki a koe. I konā kua whakaaro ake koe he aha rānei te hē o aku kōrero. Heoi anō rā, koirā te tikanga o te mea rā, arā, kāti te kōrero pēnā. Nō hea mai āu kōrero!?

Kua āhua rite anō tēnei ki te kīwaha nama tahi! Kei ētahi iwi ko te nama tahi, kei ētahi atu ko te kīwaha nei, he aha tēnei kīwaha? He ōrite ō rāua aronga.

Ko tēnei momo kīwaha, he rerenga kōrero e mea ana – ‘Who told you that! What a lot of rot!’ Ērā momo āhuatanga katoa e takoto mai nā i tā te Māori kīwaha nei.